اینوزیتول یک مکمل ضروری در جیره غذایی آبزیان

اینوزیتول یک ماده شبه ویتامینی می باشد که در غشاهای بیولوژیک منابع گیاهی و حیوانی بصورت ترکیبات فسفو لیپیدی حضور دارد. این ماده جزء ریز مغذی های ضروری برای موجودات آبزی می باشد. این ماده شبه ویتامینی شباهت زیادی به گروه ویتامینی B دارد و به لحاظ ساختار شیمیایی دارای ۹ ایزومر می باشد که ایزومر میو – اینوزیتول(Myo-inositol) ، شکل فعال و گسترده آن می باشد. این ماده مغذی در انتقال پیام های عصبی، تنظیم فعالیت آنزیم ها و نقل و انتقال چربی ها در بدن حضور فعال دارد. همچنین به دلیل نوع فعالیت آن در انتقال چربی ها، این ماده از تجمع چربی در کبد جلوگیری کرده و مانع از ایجاد بیماری کبد چرب در موجود مصرف کننده می شود. تحقیقات صورت گرفته روی ماهیان سالمون اطلس، فیتوفاگ و تیلاپیای نیل نشان داده اند که مصرف اینوزیتول در جیره غذایی موجب کاهش تری گلیسیرید پلاسما و نیز چربی کل عضلات این ماهیان می شود. همچنین مصرف این ماده در کفشک ماهیان سبب افزایش چربی های غیر اشباع (PUFA) در کبد این ماهی شد و نسبت چربی های اشباع کاهش پیدا کرد. محققین اعلام کردند که دلیل این امر ممکن است به افزایش نرخ ساخت فسفولیپیدها در حضور مقدار کافی اینوزیتول در کبد برگردد. کمبود اینوزیتول در بدن آبزیان منجر به تجمع چربی در کبد، کاهش ساخت لیپوپروتئین های کبدی و ایجاد ناهنجاری در روده می شود. بدلیل اینکه جذب چربی ها در روده از طریق شیلومیکرون ها اتفاق می افتد کمبود لیپو پروتئین مانع از تشکیل آنها به میزان کافی می باشد بنابراین فرایند جذب چربی در روده ها و نیز انتقال آن ها در خون و همولنف با مشکل مواجه می شود. مصرف اینوزیتول در سطوح استاندارد در جیره غذایی موجب بهبود عملکرد آنزیم های گوارشی روده مثل کیموتریپسین، لیپاز و آمیلاز می شود واین بدلیل تاثیر این ماده در توسعه و سلامت هپاتوپانکراس می باشد. همچنین اینوزیتول موجب افزایش جذب اسیدهای امینه در روده شده که باعث کاهش ضریب تبدیل غذایی و نیز تقویت عضله سازی در جاندار هدف می گردد. اینوزیتول همچنین در تحریک ساخت برخی عوامل بیوشیمیایی و آنزیمی مربوط به سیستم ایمنی نقشی مهم داشته و مصرف آن به ارتقاء عملکردهای سیستم ایمنی در تقابل با استرس های محیطی کمک شایانی می کند. به عنوان مثال یکی از این استرس ها، تغییر فشار اسمزی در هنگام جابجایی بچه ماهیان از مزارع تکثیر به محیط دریا جهت پرورش در قفس است که مطالعات نشان داده اند که مصرف اینوزیتول توسط بچه ماهیان به مدت دو هفته قبل از انتقال، موجب بازماندگی بیشتر و نیز رشد بهتر آن ها پس از انتقال شده است. همانگونه که گفته شد بدلیل اهمیت عملکردی اینوزیتول در بافت های پیوندی و پایه مصرف این ماده می تواند به کاهش بالخوردگی ها و ترمیم محل های آسیب دیده کمک کرده و نیز قوام و پایداری لایه های آبششی را ایجاد نماید که این امر بدلیل نقش بدیهی انتقال مناسب گازهای تنفسی در رشد و سلامت آبزی، ضرورت دو چندان میابد. میزان مورد استفاده در جیره های غذایی آبزیان بسته به گونه هدف از ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم در کیلوگرم جیره می باشد و غالبا به شکل پودر خشک در پرمیکس های ویتامینی هنگام ساخت خوراک مورد استفاده است.

نویسنده:دکتر امین هاشمی پناه